Robotlar tüm dünyaya yayılmıştır. İnsanşar artık çalışmaz olmuştur. Milyonlarca robot her işi halleder. Zamanla Dr. Gal, Helena'nın isteği üzerine robotlara bilinç yani ruh vermeyi dener.
R.U.R. Rossum’un Uluslararası Robotları Konusu Özeti. Bilinçli robotlar ya da “ruhu” olan robotlar konu edilen ilk tiyatro yapıtı. Aşağıda da değineceğim gibi robot adının ya da teriminin mucidi de bu yapıtta gizli. Humanoid, insan ve robotların savaşı, man vs robot, robot isyanı, yapay zeka konulu ilk yapıtı yazmak mükemmel bir şey olmalı. Okumak ve hayal kurmak işte bu nedenle önemli.
Zihinsel aydınlanma tam anlamı ile budur. 100 yıl önce yazılan bir tiyatro oyunu hem robot adını buluyor hem de bu teknoloji hayal edip, gerçekleştirilmesine yardımcı oluyor. Biz ise hâlâ bu yazıyı yazıdığım zamanda neredeyse bilim ve hayal gücünün yok edildiği, adaletin ve hukunun, ekonominin bir avuç seçilmişin elinde olduğu bir ortamda yaşıyorduk. Aşağıda güzel bir iki alıntı yapacağım. Şimdi yapıta geçelim.
Kitaplar aydınlıktır. Gelecek demektir. Hayal gücümüzün zirveye ulaştığı bir dünyada başaramayacağımız bir şey yoktur. Daha fazla aydınlık için ve daha fazla kitap okumak için yukarıdaki düğmeleri kullanabilirsiniz. Yorumlarınızı da untmayın.
R.U.R. Rossum’un Uluslararası Robotları Konusu Özeti
İlk önce bu muhteşem oyunun özetini fazla ayrıntıya girmeden yazacağım. Üç perdelik oyun ön oyun ile başlıyor. Ön oyunda, İnsanlık Birliği Başkanı’nın kızı 21 yaşındaki güzel kız Helena R.U.R. fabirkasınagelir. Burada genel müdür Harry Domin ile görüşür. Amacı robotların koşullarını onlara iyi davranılıp davranılmadığını kontrol etmektir.
Tabii ki nasıl üretildiklerini de merak etmektedir. Robot hakları savunucusu olarak çok hassastır. Şirketin kuruluşunu, işleyişini anlatan genel müdür kıza âşık olur. Sadece o değil Farby, Dr. Gall, Busman, Alquist adındaki yönetici gurubu ona âşık olurlar.
İkinci sahnede Helena tam 10 yıldır orada yaşamaktadır. Robotlar tüm dünyaya yayılmıştır. İnsanşar artık çalışmaz olmuştur. Milyonlarca robot her işi halleder. Zamanla Dr. Gal, Helena’nın isteği üzerine robotlara bilinç yani ruh vermeyi dener. Robotlar artık insan gibi etten kemikten yapılır ve hepsinin bilinci de vardır. 2 perdeden itibaren robotlar artık efendi olmak ister.
Yönetmek ister, her şeye hakim olmak ister. İnsnaları yok etmeye başlarlar. Amaçları şirketin kurucusu ve yaratıcıları olan Rossum’un formülünü ele geçirmektir. Robotlar silahlanarak fabrikaya saldırırlar. Helena ve yöneticiler adada mahsur kalırlar. Dünyada yaşamda kalan tek insan onlardır. Robotlar Rossom’un formülünü ele geçiremezlerse çoğalamayacak ve yok olacaklardır.
İnceleme ve Yorumum
Transhümanizm, teknolojik tekillik, insan sonrası Homo olmayan yeni bir tür dünyaya hükmedecek midir? Tamanen yapay zekaya bağlı, vücudu bulunmayan elektromanyetik sinyallerden ya da dijital 1-0’lardan oluşan, isterse kendini bir humanoidin vücuduna aktaran, isterse dijital evrende kalan bir yaşam formu mümkün mü?
Homo Sapiens sonrası yeni bir tür hayal bile edemeyeceğimiz deneyimlere, evren algısına sahip olacak mı? Bunlar insanın daha doğrusu varlığın geleceği hakkındaki teknolojik evrimin hayalleri. Transhümanizm karşıtları posthümanizmi savunur. Posthümanizm insanın hiçbir şeyin efendisi olmadığı, doğa ile aynı statüde gelişecek olan bir transhümanizm gibidir.
Carel Capek bu oyunda ilk defa “robot” kelimesini kullnamıştır. Kelime Çekçe, “köle” anlamında olan robota kelimesinden gelir. Josef Capek robot kelimesini ilk kullanan hatta teknolojinin adını belirleyen yazardır. Slavlarda önceleri kölele robota denilirmiş. Robotlar tenekeden, çelikten değildir etten ve kemiktendir. Daha sonra bunlara “ruh” yani bilinç verilir.
Robotlar hem insanlardan öçlerini almak hem de git gide insana benzeyerek insanın en kötü özelliklerini alırlar. O özellik de hükmetmektir. Kendini en üstün görüp savaşmak, istila etmek ve yönetme arsuzu insanın en vahşi tarafıdır. Bu vahşilik robotlarda da vardır. İşte robotlar artık insana karşı savaşır. Aslında robotlara, yapay zekaya gerek kalmadan biz insanlar birbirimizi yok edeceğiz.
Defalarca oynanmış, dizi olarak tv’de yayınlanmış yapıt bilim kurgunun baş yapıtlarındandır. Hem insanın egosunun bir eleştirisidir hem de tanrı rolüne bürünen insanın eleştirisidir. Posthümanizm de işte bu noktada insanın kendini tanrı olarak görmesini eleştirir. Geleceği hayal etmek, geleceğin makinelerinin adını da belirlemek bilim kurguyu değil bilimi de etkilemek müthiş bir başarıdır.
Onlarca roman onlarca robot insan savaşını anlatan film dizi yapıldı. Frankestein yatatıcısına başkaldıran ilk yapay insandır. Capek’in robotları ise kölelikten tanrılığa yükselmek ister tıpkı biz insanların transhümanizm ile artık vücudu olmayan varlıklara evrilmek istememiz gibi…
R.U.R’dan Alıntılar
“Radius: Yaşamak istedik. Daha yetenekliyiz. Her şeyi öğren dik. Her şeyi yapabiliriz.
3. Robot: Bize silahlar verdiniz. Biz efendilere dönüştük.
4. Robot: İnsanlar tarafından yapılan yanlışları gördük efen dim.
Damon: İnsanlar gibi olmak için, öldürmek ve tahakküm et mek önemlidir. Tarih kitaplarını okuyun. İnsanlar tara fından yazılmış kitapları okuyun. İnsanlar gibi olmak için hâkimiyet kazanmak ve öldürmek gereklidir.
Alquist: Ah Domin, insanlığa kendi imajından daha yabancı başka bir şey yoktur!
4. Robot: Bizim kendi kendimizi üretmemize mümkün hale getirmezsen yok olacağız.” Sayfa: 113
“Alquist: Ah, lütfen dışarı çıkın! Siz sadece şeylersiniz; sadece köleler. Bir de bölünmek mi istiyorsunuz? Eğer yaşamak istiyorsanız hayvanlar gibi üremeniz lazım.
Helena: O zaman düşündüm ki… eğer bizim gibi olurlarsa bizi anlayabilirler ve o zaman da bizden bu kadar nefret etmezler diye düşündüm. Eğer sadece birazcık insanlar gibi olsalardı… sadece birazcık…
Domin: Ah Helana! İnsandan kimse insan kadar nefret ede mez! Bir insana bir taş ver ve onu sana atacaktır. Devam et!” Sayfa: 94
- Kitap sayfa sayısı: 128
- Okuma süresi: 4 saat
- Yayıncı: İthaki Yayınları
Yorumlar