Schrödinger'in Kedisi ve Kuantum Belirsizliği Nedir? Farklı gerçekliklerde sonsuz sayıda kendimize benzeyen yaşamlar var mı? Aynı anda hem yaşayıp hem de ölüyor muyuz?
Schrödinger’in Kedisi nedir? ve Kuantum Belirsizliği Nedir? Schrödinger denklemi ve kedi deneyi seçmediğimiz diğer olasılıkların her birinin çoklu paralel evrenlerde yaşandığını yani gerçekliğin tek olmadığını söyler. Çoklu evrenlerde gerçeklik modern bilimin en heyecanlı konuları arasındadır.
Kediler… Hemen hemen her yerde karşımıza çıkarlar. Bazen yol kenarında tatlı mı tatlı bir kedi görünce dayanamaz severiz. O da kendini sevdirir bize. Bir de oyun sevenleri vardır, iplik yumağı ya da lazer ışığı fark etmez. Yuvarlar kendisini yerle, şirin kedicikler.
Çocukluğumuzda bizim kedimiz hiç eksik olmazdı. İlk kedimiz Minnoş çok heybetli ve hırçın bir kediydi. Köpeklere bile saldırır, abartmıyorum, köpekler Minnoşu görünce kaçardı. Sonraları Sarı adında bir kedimiz daha oldu. Koca Kedi de derdik. Çünkü yaşlıydı. Ama bir huyu vardı: Kavga eden birilerini görünce saldırırdı. Tam da ya haksız olana ya da güçlü olana pençelerini geçirirdi. Bir gün ortalıktan kayboldu…
Sonra 3. Kedimiz yavruydu. Adını Murat koymuştuk. O da çok tatlı bir kediydi. Oyunu seven, çok sakin, mırıl mırıl insanla konuşan bir cinsti. Zorunlu ikamet değişikliğinden komşuya emanet etmiştik. Belki de bize çok alışmıştı. Bizi göremeyince öldü…
Schrödinger’in Kedisi Nedir?
Kediler kediler… Sonraları “kuantum kedisi” olan Schrödinger’in kedisini tanıdım. Belki de kedilerin en talihsizi oydu. Bir kutuya hapsedilmiş, başına ne geleceği belli olmayan bir kedi o. Ama bütün bahtsızlığına karşı çok meşhur, kendisi görünmese de namı bilinir bu kediciğin. Schrödinger’in kedisi kuantum belirsizliğini anlatmak için kullanılır benzetme ve bu fizik kuramı şöyledir:
Biz, çevremizdeki gördüğümüz her şey kısacası evrenin kendisi de dâhil olmak üzere bütün maddenin yapıtaşı atomlardan oluşur. Peki, atomları ne oluşturur? Atom altı âlemleri kuantum fiziği inceliyor bu yapılar o kadar küçük ki 10-33 büyüklüğündedirler.
Parçacıklar çok gizemlidirler. Bazen bir dalga bazen de parçacık gibi davranırlar. Werner Heisingberg belirsizlik ilkesini öne sürmüş ve madde parçacıklarının konumlarını tam olarak bildiğimiz zaman, hızlarını o kadar az biliriz. Yani kuantum dünyasında (atomdan daha küçük, madde parçacıkları) tam bir belirsizlik vardır. Yani madde bize sadece tek yüzünü gösterir ve ne yönde ilerleyeceği kestirilemez, tahmin edilemez.
Kuantum Belirsizliği Belirsizlik İlkesi Nedir?
Schrödinger ise, kuantum belirsizliklerinin üst üste binme durumunu bize konumuz olan kediler ile açıklamaya çalışmıştır. (Schrödinger’in Kedisi) Bir kutuya yiyecek stokları ile birlikte bir kedi konulur. Ve kutumun içerisine bir düzenek yerleştirilir, düzeneğin ucunda ise zehir vardır. Kutu sıkıca kapatılır ve içerisi gözlemlenemez. Kutudaki düzenek bir elektron parçacığına rastlarsa; zehir aktive olur kedi ölür. Fakat burada kutuya müdahale edilmediği için kedi hem ölü hem de canlıdır. Üst üste binme halindedir. Gözlemci kutuyu açınca bu iki durumdan birini görecektir. Kedinin hayatta olma şansı %50 dir.
Çoklu Evrenler (Paralel Evrenler) Nedir?
Paralel evrenler gerçek midir? Bu kuramı ilk olarak kim ortaya atmıştır. popüler bilim yazarlarının en sevdiği bu konu ayrıca bilim kurgu edebiyatının ve bilim kurgu sinemasının da en sevdiği temalardandır.
Belirsizlik ilkesini, kunatum dalga fonksiyonunu ve olası bütün durumları barındıran çoklu evrenler olduğu tezinde sıra. İlk olarak 1953 yılında Hugh Everett, üstte de bahsedildiği gibi, dalga kuantum dalga fonksiyonunda her bir gerçekliğin farklı evrenlere ve gerçekliklere dağıldığını iddia etmiştir. Yani bunu genişletirsek yaşamda olabileceğimiz her bir durum için her bir olasılık için farklı bir evren var demektir. Bunu Dark gibi, Kapsül gibi, Arq gibi bilim kurgu yapımları dizi ya da filmler çok iyi kullanmıştır.
Diğer bir soru da kutuyu gözlemlediğimde dalga fonksiyonun çökmeyeceği, üst üste binme durumunun gerçekleşeceği yani kedinin hem ölü hem de canlı halini göreceğimizi, kedinin her iki durumda da olacağını söyler. Hugh Everett ise Kopenhag yorumundan başka kendi yorumunu katmıştır. Üst üste binme durumunu paralel evrenler olarak değerlendirmiştir. Yani birçok seçeneğin olduğu farklı durumlarda olduğumuz evrenler. Paralel evrenler ya da çoklu evrenler.
Bir evrende ölmüş olabiliriz, diğer bir evrende ise başbakan olabiliriz. Yani üst üste binme durumları için ayrı evrenler var olduğunu düşünmüştür Everett. Kedi örneğinden hatırlayacağımız gibi, canlı kedinin olduğu bir evren; ölü kedinin olduğu ayrı bir evren… Kutudaki kedi her iki durumu da yaşar, bizlerde bu belirsizliklerle tarihi farklı evrenlerde farklı şekillerde dallandırırız.
Şimdi kuantum kedileri için çok şanslı kedicikler diye biliriz, zavallı kedicikler çok şanssızlar da diyebiliriz. Benim şanssız kediciklerim bu kuramlara göre bir yerlerde hâlâ yaşıyor olabilirler.
Kaynaklar ve okuma listesi
- John Gribbin: Çoklu Evrenler Kuantum Fiziğinin Evrenleri
- John Gribbin: Erwin Schrödinger ve Kuantum Devrimi
- John Gribbin: Schrödinger’in Yavru Kedileri Gerçekliğin Peşinde
Yorumlar