Zaman evrenin daha üst boyutlarında gerçekleşen, çok boyutlu bir yapı olabilir. Biz kısıtlı üç boyutlu uzayımızda, üst boyutlardaki bu yapının sadece tek bir boyutunu "zaman" olarak hissediyor olabiliriz.
Zaman Nedir? Felsefesi, Zamanı Durdurmanın Yolları? Zaman nedir? Neden Geçer? Yaşlanınca zaman neden hızlı akar? Zaman psikolojik ve zihinsel bir yanılsama mıdır? Bu gizemleri çözmek aslında çok kolay bir şey değil. Binlerce yıldır filozoflar zaman nedir ve nasıl ilerler; gerçek mi yoksa sadece bir hayal mi? Gibi soruların cevabını aramışlar.
Özel görelilik kuramı ile Einstein zamanın mutlak ve evrensel olmadığını kanıtladı. Zaman esnekti ve algımızı etkileyen durumlar vardı. Bu durumlara göre uzayıp kısalıyordu. Harekete, gözleme, kütle çekimine ve hatta duygularımıza göre değişiyordu.
Zaman evrenin daha üst boyutlarında gerçekleşen, çok boyutlu bir yapı olabilir. Biz kısıtlı üç boyutlu uzayımızda, üst boyutlardaki bu yapının sadece tek bir boyutunu “zaman” olarak hissediyor olabiliriz. Bu boyut sadece ileri hareket eder. Fakat bu yapının hayali varlıkları, bu yapı içinde her yönde serbestçe hareket etme yeteneğine sahip olsalar, bizim geçmiş, gelecek bütün anlarımıza sahip olabilirler. Zaman tesekrat, hiperküp bir yapıda olabilir.
Bilim, mitoloji, ezoterizm, uzaylılar, insanın varlığı hakkında daha fazla içerik için yukarıdaki düğmeleri kullanabilirsiniz. Sitede içerik üretmek ve yazar olmak isterseniz kırmızı düğme ile ilgili sayfaya gidebilirsiniz.
Zaman Nedir? Zaman Gerçekten Var mı? Zaman Neden Geçer?
Einstein bize uzay-zaman kavramını hediye etti. İçinde yaşadığımız gerçeklik aslında zamanla birlikte 4D. 3D bir uzay ve tek yönde ilerleyen zaman. Zaman acaba daha üst boyutlardan bizim iç büyutlu gerçekliğimize sızan ya da bizim algılayabildiğimiz kadarıyla başka bir boyutun yansıması mıdır? Kütle çekimi ya da evrenin dokusundaki dalgalanmalar, ivmelenmeler zamanın hızını etkiler. Işık hızına yakşaştıkça zaman bizim için artık geçmeyecek derecede yavaşlar. Ama gözlemci için zaman olağan hızında devam eder. Meşhur ikiz paradoksu (çelişkisi) güzel bir örnektir. Bunlar da çözülecek sorular arasında. Bu yazıda şunlar var:
- Zaman nedir?
- Zaman felsefesi
- Zaman neden geçer?
- Zamanı durdurmak mümkün mü?
- Zaman psikolojik bir kavram mıdır?
- Einstein uzay-zaman görelilik teorileri
Zaman Neden Geçer?
Ama bizim konumuz zamanın psikolojik bir süreç olup olmadığı konusu. Psikolog William James zamanın psikolojik bir süreç olduğunu savunmuştur. Aslında bütün olaylar aynı anda vardır, gözlemci olayları geçmiş şimdi gelecek şeklinde sıraya koyar ve o şekilde algılar.
Descartes’a göre zaman anlık şimdiler dizisidir. En büyük sorulardan biri de zamanın biz onu ölçtüğümüz için mi hareket ediyor sorusudur. Geçmiş ve gelecek tek bir anda deneyimlenebilir mi? Olaylar zinciri acaba sadece zihnimizde mi zamanlıdır. Freud, bilinçaltında zamansızlık olduğunu savunmuştur. Örneğin rüyaların zamansız olabileceği düşünülmüştür. Uyanınca dakikalarca hatta saatlere sığdıramadığımız rüyalar bir-iki saniye sürer. Acaba rüyaları zamansız bir evrende mi görüyoruz? Rüyalar, bir anda olayları algılayıp, olaylar zincirini kırmakla mı oluşuyor?
Zaman Nedir?
Sadece an vardır ya da anı yaşa gibi sözler aslında basit ve popüler sloganlar değildir. Çünkü zaman sadece anda yaşanır. Andan başka bir şey yoktur. Geçmiş ve gelecek aslında yaşadığımız andan ibarettir. İnsanların yaşamlarını sürdürebilmeleri için geçmiş-şimdi-gelecek örüntüsüne ihtiyaç vardır.
Zaman Felsefesi: Anı Yaşamak Ne Demektir?
Zihin zamanı insanın yaşamını sürdüreceği şekilde algılar. Ve olayları sıraya koyar. Aslında her olay eş zamanlı olabilir. Örneğin, bu yazı için okuma notlarımı kontrol etmem, bilgisayara geçirmem, daha sonra bloga kaydetmem, senin yazıyı okuman aynı anda olabilir. Bu sırayı oluşturan belki de zihnimizdir. İşte anı yaşamak da budur. Yaşamın tümünü hissetmektir anı yaşamak anı yaşamak olaylar zincirini kırmaktır.
Zamanın Göreli Olması ve Psikolojik Zaman
Şimdi asıl konumuza gelelim. Yaşamımızda şimdinin olmadığı hiçbir an yoktur. Yaşamda değişmeyen tek şey şimdidir. Meditasyonda zamanın bir yansıma olduğu öğretilir. Biz şimdiye ne kadar az odaklanırsak zamanı o kadar az deneyimleriz. Hiçbir şey geçmişte olmadı şimdide oldu ve gelecekte de olmayacak şimdide olacak. Zihnimizde zamanı durdurup, an ile bütünleşince düşüncelerimizde zamanın akışı durur. İlerleyen bir şey olmazsa, geçen bir şey de olmaz. Aklımızdan geçen bütün gereksiz düşünceleri, ulaşılamaz hayalleri, sorunları, çıkmazları da bir tarafa atarsak zaman düşüncelerimizde donar ve her şey şimdiden ibaret olur.
Zamanın ilerlemediği bir zihinde daha genç, ağlıklı ve dinamik kalırız. Termodinamik yasalarını belki de düşüncelerimiz ile etkileyebiliriz. Düşüncelerimizden ne kadar kurtulursak zamanın akışından da o nispette kurtuluruz. Ayrıca yürümek için yürürüz, zamanımız geçsin diye değil. Sohbet etmek için sohbet ederiz, bir araya gelmek için sohbet etmeyiz. Yani zamanı fiillerimizden de çıkarabiliriz.
“Zaman her şeyin aynı anda olmasını engelleyen şeydir”
Ray Cummings
Yorumlar